بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه
عن علی أمیر المؤمنین علیه السلام: إذا أمکنت الفرصة فانتهزها فإن إضاعة الفرصة غصة. (غرر الحکم و درر الکلم: 290)
از جلمه مسائلی که نیاز به توجه ویژه دارد، مسأله‌ی تعطیلات فصل تابستان است که به یاری خداوند متعال و همکاری تولیت و مدیریت و همفکری گروهی از اساتید جامعه علمیه امیر المؤمنین علیه السلام، برای این ایام که یک چهارم سال را تشکلیل می دهد برنامه ای تنظیم شده است که در آن سعی شده در حدّ امکان به جبران خلأهای موجود پرداخته شود.
بر همین اساس حوزه علميه جامعه اميرالمومنين (علیه السلام) در تابستان 1400 نیز طبق سنوات گذشته اقدام به برگزاري «دوره تابستانه رشد» کرد. این دوره، هرساله بعد از امتحانات خرداد تا اوايل شهریورماه طی یک دوره فشرده چهل روزه در شهرهاي خوش آب و هواي همجوار شهر تهران برگزار می‌شود و در آن علاوه بر فعالیت‌های علمی، پژوهشی، فرهنگی، برنامه‌های تفریحی و ورزشی نیز مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد.
اهمیت دوره رشد
یکی از مهم‌ترین مشکلات آموزشی-تربیتی هر دانش‌پژوه، دوری از فضای آموزشی در تابستان است. این مهم در میان طلاب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا برای عموم طلاب خصوصا طلاب تازه وارد علاوه بر انقطاع از فضای علمی، بریده شدن از فضای اخلاقی و معنوی می تواند زمینه‌ی آسیب ها و آفات بسیاری را فراهم سازد.
علاوه بر مسأله‌ی عدم انقطاع از فضای علمی-معنوی حوزه، می توان به مسأله‌ی خلأهای موجود در سیستم آموزشی-تربیتی حوزه علمیه اشاره کرد که با توجه به پر شدن وقت طلاب در طول سال تحصیلی، فصل تابستان می تواند موقعیت مناسبی برای پوشش این نقائص باشد.
شیوه و زمان برگزاری
این دوره در دانشگاه پیام نور شهر رینه - از توابع شهرستان آملِ استان مازندران- و از 8 تیر سال 1400، مصادف با 18 ذی‌القعده 1442 تا 16 مرداد، برابر با 27 ذی‌الحجه، به مدت چهل روز مستمر با بهره‌گیری از اساتید با تجربه به همراه برخی از طلاب مستعد به عنوان استادیار به صورت عمدتا کلاس های کاربردی و عملی برگزار گردید.
اهداف دوره و برنامه‌های اجرایی
می توان اهداف اصلی طرح را در غالب سه محور: تربیتی، آموزشی و فرهنگی بیان کرد.
اهداف و برنامه های تربیتی
هدف جامع تربیتی در این دوره ارتقای سطح اخلاقی-تربیتی طلاب است. این مهم با پیگیری و حضور مداوم اساتید در بین طلاب امکان پذیر می باشد.
رسیدن به این هدف در گرو اجرای امور ذیل می باشد:
· جلسات تهذیبی
أ. برگزاری جلسات عمومی اخلاقی و استفاده از اساتید محترم از جمله استاد حسین علی‌پور مرندی و اختصاص زمان ویژه برای مشاوره‌ی طلاب با استاد مربوطه.
ب. اهتمام بر أنس با ادعیه در قالب تأکید بر خواندن دعاهای مختلف در مناسبات مختلف: دعای صباح و دعای عهد در میان تعقیبات نماز صبح، دعای کمیل، دعای عرفه، زیارت غدیریه و ...
ج. توجه ویژه و خاص به مسأله‌ی توسّل به اهل‌بیت عصمت (علیهم السلام) با برگزاری روضه روزانه، هیئت هفتگی و هئیت های مخصوص به مناسبت های مختلف.
د. تعلیم معارف اخلاقی اهل‌بیت (علیهم السلام) با انتخاب متون اخلاقی ذیل برای کلاس‌های تجزیه و ترکیب:
پایه اول: باب العشرة از کتاب شریف اصول کافی
پایه دوم: وصیت امام صادق (علیه السلام) به عبدالله بن جندب
پایه سوم: گزیده خطبه‌های امیرالمومنین (علیه السلام) در باب تقوا
· حضور مستمر اساتید بین طلاب
حضور مستمر اساتید و ارتباط ایشان با طلاب در غالب: حضور در حجرات، شرکت در فضای مباحثه و حضور در محوطه‌ی دانشگاه در هنگام تفریح و ورزش انجام می شود.
· مشاوره
علاوه بر برنامه های عمومی و تبیین معارف به صورت عام، می توان به امر مشاوره به عنوان ارائه راهکار شخصی و درمان خصوصی اشاره کرد که با استفاده از اساتید مجرب این مسأله انجام پذیر می شود.
اهداف و برنامه های علمی
یکی از اموری که قوام بخش تربیت طلبه‌ی موفق و مفید می باشد، تقویت بنیه‌ی علمی طلاب می باشد. دوره تابستانی رشد در راستانی تحقیق این هدف کلی، اهداف و برنامه های جزئی ذیل را دنبال می کند:
أ. منقطع نشدن از فضای علمی در فصل تابستان
تعطیلات تابستانی باعث می‌شود طلاب به مدت دو تا سه ماه کامل از درس و بحث دور بمانند، با برگزاری این دوره به شکل مزبور، نه تنها از فضای علمی طلبگی دور نمی‌مانند، بلکه با استمرار در تحصیل زمینه رشد هر چه بیشتر برای ایشان فراهم می گردد.
ب. کاربردی کردن دروس
از مهم ترین اموری که باعث ضعف انگیزه طلاب می باشد، عدم توانایی بر به کار گیری معلومات می باشد. در این زمینه جزواتی تهیه شده است که مشتمل بر تمریناتی برگرفته از آیات و روایات و ادعیه و در راستای کاربردی کردن علوم فراگیری شده می باشد. علوم مورد تاکید با توجه به پایه‌ی طلاب شرکت‌کننده در این دوره عبارتند از: علم صرف، علم نحو، علم منطق و علم اصول.
این جزوات باعث افزایش مهارت کاربردی کردن قواعد با محوریت آیات شریفه، روایات و ادعیۀ اهل بیت (علیهم السلام) می باشد. روش کار در این جزوات به این شکل است که تمارین به ترتیب موضوعات مطرح شده در هر کتابِ درسی توسط طلبه حل شده و و سپس جواب تمارین با هم مباحث به اشتراک گذاشته می شود و روز بعد صحت و سقم جواب ها توسط استاد مربوطه مورد بررسی قرار می گیرد.
قابل ذکر است که حل کردن این تمرینات پس از دوره‌کردن مطالب یاد گرفته شده در طول سال تحصیلی مورد تکلیف قرار می گیرد و مطالب مطرح شده در کلاس‌ها عمدتا مسائلی است که از سطح بالایی برخوردارند و طلاب در حل آنها اختلاف نظر داشته اند.
ج. تقویت روحیۀ پژوهش و تحقیق
این روحیه از رهگذر ایجاد زمینه برای آشنایی با منابع اصیل حاصل می شود. برای مثال می توان به برخی منابع مربوط به علم نحو و علم لغت اشاره کرد: شرح الرضی علی الکافیة، النحو الوافی، حاشیة الصبان علی شرح الأشمونی، سلسبیل، أوضح المسالک، علوم العربیة، مفردات راغب، مجمع البحرین، التحقیق، نهایة، المصباح المنیر، معجم مقاییس اللغة و ...
د. جلسات هدایت تحصیلی
تبین مسیر علمی و راهکارهای رسیدن به اهداف عملی طلبگی از مهم ترین مسائل لازم برای هر طلبه است که در دوره رشد با حضور مستمر اساتید در بین طلاب و برگزاری جلسات بسیار مهم «هدایت تحصیلی» به ثمر می نشیند.
احساس خلاء نسبت به این مسأله در طی سال تحصیلی مسوؤلین دوره را به این فکر وا داشت که یکی از کلاس های روزانه در طول دوره را به این امر مهم اختصاص دهند که با استقبال بسیار خوب طلاب رو به رو شد. در این جلسات، موضوعات متعدّدی که دغدغه‌ی طلاب می باشد و آنان خواستار طرحِ بحث پیرامون آن موضوعات بوده‌اند، مطرح می‌شود و پس از بحث و تبادل نظر میان طلاب، نکات لازم از سوی استادان محترم افزوده و بحث تکمیل می‌شد.
دورۀ رشد سال 1400، جلسات روزانه ای به عنوان هدایت تحصیلی برگزار کرد که برخی از عناوین مطرح شده در این جلسات به شرح زیر است:
اهمیت داشتن یا نداشتن نمره و چرایی آن؛
موارد منع و جواز استماع صوت دروس حوزوی و ملاک ضرورت آن؛
اهمیت و کیفیّت ارتباط با علما؛
ضرورت تمرکز و تمحّض در دروس؛
عوامل تضعیف نشاط علمی طلاب و راهکارهای برطرف کردن آنها؛
اهمیت و آدابِ پیش مطالعه، کلاس درس، مطالعه، مباحثه، تقریر نویسی و تدریس؛
کاستی‌های علمی پیش روی طلاب و روش جبران آنها؛
علوم مورد نیاز برای طلبه فاضل و دسته بندی آنها؛
و...
ه. استعداد‌یابی در زمینه‌های تدریس و تحقیق
برای تحقق این هدف، در طول دوره تابستان از طلاب موفق پایه‌های چهارم و بالاتر که توسط شورای اساتید مدرسه برگزیده می‌شوند جهت تدریس بعضی از مواد درسی تابستان دعوت به عمل می آید تا ضمن رشد استعدادهای افراد، در صورت اثبات صلاحیت برای سال تحصیلی آینده نیز به عنوان استادیار مورد استفاده قرار گیرند.
هنچنین در خصوص به فعلیت رساندن استعدادهای طلاب موفق پایه‌های دوم، سوم و چهارم به بالایی که عهده‌دار امر تدریس نیستند، در گروههای مباحثه‌ی پایه‌های پایین‌تر به عنوان مسئول و ناظر مباحثات انتخاب می‌شوند. در طول مباحثات پاسخ اعضای مباحثه را می‌دهند و اشکالات موجود در نحوه‌ی مباحثه‌ی آنان را بر طرف می‌کنند.
و. مسابقات علمی
مسابقات علمی با تعیین جوایز یکی از اموری است که باعث ایجاد نشاط علمی و انگیزه بیشتر می شود.
برگزاری مسابقه صرف سرعتی (برنده آن کسی است که 14 صیغه ماضی و مضارع و امر، معلوم و مجهول صیغه تعیین شده را زودتر و کم اشتباه تر صرف کند)؛
برگزاری مسابقه متن خوانی (برنده آن کسی است که متن تعیین شده را با کمترین اشتباه بخواند)؛
و ... از نمونه مسابقات علمی این دوره می باشد.
اهداف و برنامه های فرهنگی
خوشبختانه در "دوره رشد" علاوه بر برنامه های علمی-تربیتی، امور فرهنگی مورد غفلت قرار نگرفته است. این امور با اهداف ذیل دنبال می شود:
أ. ایجاد هماهنگی و تقویت روحیه جمعی از طریق:
سپردن مسئولیت‌های خدماتی و نظافتی و برگزاری مسابقات ورزشی به طلاب؛
تقسیم مسئولیت: به صورت روزانه دو نفر از طلاب به عنوان خادم جمع، با برنامه قبلی به امور نظافتی (البته این عمل پس از شرکت در کلاس‌های درس و مطالعه و مباحثه صورت می‌گرفت)؛
انتخاب مسئولین حجرات از بین خود طلاب و همکاری و تعامل آنها با مسئولین دوره؛
و ...
ب. برگزاری جلسات در مناسب های خاص
برگزاری جلسات و مناسبت های خاص که به واسطه خود طلاب هم اداره می شود. برخی از این مناسبت ها عبارتند از:
مراسم شهادت امام رضا (علیه السلام) به روایتی و روز دحوالأرض؛
مراسم شهادت امام جواد (علیه السلام)؛
مراسم شهادت امام باقر (علیه السلام)؛
مراسم روز عرفه و سالروز شهادت حضرت مسلم (علیه السلام)؛
جشن عید سعید قربان؛
جشن ولادت امام هادی (علیه السلام)؛
جشن عید سعید غدیر خم؛
جشن ولادت امام کاظم (علیه السلام)؛
چشن روز مباهله؛
و ...
لازم به ذکر است که به تناسب این مناسبت‌ها جلسات حدیث‌خوانی، معرفت‌افزایی، ادعیه‌خوانی، سخنرانی، هیئت، روضه‌خوانی و سینه‌زنی برگزار شد.
اهداف برنامه های ورزشی
در کنار تحصیل و تهذیب مسأله نشاط و روحیه بالای طلاب از اهمیت بالایی برخوردار است که این مهم از طرق ذیل قابل دسترسی می باشد:
أ. محل برگزاری دوره
محل برگزاری دوره در شهری بسیار خوش آب و هوا در دامنه کوه دماوند با مناظر بسیار دیدنی می باشد.
ب. برگزاری اردو
از مسائل مورد تاکید "دوره رشد" مسأله‌ی اردو است که هم موجبات تخلیه انرژی و نشاط روحی را فراهم می آورد و هم باعث تقویت روحیه جمعی می شود و هم باعث انس بیشتر اساتید و طلاب می شود. این اردوها با استفاده از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری منطقه برنامه‌ریزی و اجرا می شود.
محل برگزاری اردوها عبارتند از: امام زاده اسماعیل، آبشار روستای شاهاندشت، آبشار رینه، رودخانۀ هراز و ...
ج. ورزش صبگاهی
شروع روز در "دوره رشد" با برگزاری برنامه‌ی ورزش صبحگاهی می باشد. ساعت 6:30 بامداد در قالب دویدن آرام و نرمش‌های کششی و استقامتی.
ورزش صبحگاهی قبل از صبحانه‌ی عمومی باعث می‌شد تا خمودگی و کسالت معمول در ساعات اول درسی از بین برود و طلاب با نشاط کامل در کلاس‌ها شرکت نمایند. نتیجه‌ی دیگر این حرکت هماهنگ جمعی و نظارت بر آن، به حداقل رسیدن غیبت طلاب در طول دوره بود.
د. کوهنوردی
با توجه به اینکه محل دوره در دامنه کوه دماوند می باشد، امکان کوهنوردی به سادگی برای طلاب این دوره فراهم می باشد که در روز های جمعه به صورت گروه های کوچک با تعیین مسؤول به انجام می رسد.
ه. برگزاری مسابقات ورزشی
تزریق نشاط و روحیه ورزشی با برگزاری مسابقات ورزشی و اختصاص زمان مناسب برای انواع ورزش‌ها (فوتسال، تنیس روی میز، بدمینتون، کوهنوردی و والیبال). طلاب همه‌روزه از سالن ورزشی موجود در دانشگاه پیام نور شهر رینه بهرمند بوده و انواع ورزش‌ها را انجام می‌دادند.